Czy ptaki przejmują się ornitologią?
Niektórzy ornitolodzy uważają, że ptaki śpiewają nie tylko po to, żeby oznaczyć terytorium czy zachęcić do aktywności na rzecz kontynuacji gatunku. Co więcej, kiedy śpiewają bezinteresownie, piękno ich pieśni i radość ze śpiewania w niczym nie ustępują śpiewom wynikającym z rachunku ewolucyjnego. Podobnie jest z muzyką.
Mam w życiu szczęście obcowania z muzyką w jej niezliczonych wymiarach. Dzięki rodzicom od dziecka (choć nie zawsze z entuzjazmem) uczyłem się grać na pianinie, pod cierpliwym i wyrozumiałym okiem pani profesor Zofii Krywult. Potem szkoły muzyczne, klasyka, jazz, studia, koncerty, festiwale, wspaniali pedagodzy, muzycy, praca w Filharmonii Narodowej, stypendia w City of Birmingham Symphony Orchestra i Chicago Symphony Orchestra, Radio Classic 103,7 FM, projekty, których podmiotem była muzyka i ludzie, którzy ją tworzą. Przykłady w w portfolio. Tu jeden z nich.
Muzyka przez lata była moim środowiskiem naturalnym. Nie zawsze. Były też lata zawodowo dalekie od muzyki, ale cenne za sprawą innych doświadczeń. Paradoksalnie, ta perspektywa pomogła mi w zrozumieniu tajemniczej siły i znaczenia muzyki.
Rick Beato – muzyk, obserwator i recenzent zmian dokonujących się w świecie muzyki popularnej – trafnie diagnozuje zmianę, która za sprawą nowych kanałów dystrybucji zaczęła się z początkiem XXI wieku, ale jego komentarz dotyczy wszystkich muzycznych gatunków.
Zmiany zasad dystrybucji muzyki i ich konsekwencje to tylko jeden z przejawów rewolucji, w której uczestniczymy. Fundamentalna zmiana dokonuje się za sprawą AI.
Można załamać ręce i powiedzieć, że to koniec muzyki, a zarazem koniec świata wrażliwości i inteligencji. Będziemy się już tylko przyglądać, jak nasz cywilizacyjny dorobek kwitnie w szponach nieskończonych manipulacji AI, a kolejne z naszych zasad, kanonów i przyzwyczajeń przechodzą do przeszłości.
Pozostanie nam, jeszcze przez jakiś czas, korzystanie z produktów podobnych do muzyki, których AI dostarczy nam w każdym gatunku, w każdej chwili, a nawet jeśli takiego gatunku już/jeszcze nie ma, to go stworzy. Błyskawicznie, bez problemu czy wątpliwości. Czyż nie o tym marzyliśmy? Jak najszybciej i jak najwięcej?
Zapewne u bukmacherów ten scenariusz miałby najwięcej zwolenników. Czy jest jedyny? Nie jestem o tym przekonany. Przeciwnie, cieszę się, że wreszcie to, co od lat było procesem prowadzącym nieuchronnie do zawłaszczenia przez AI intelektualnego i artystycznego dorobku ludzkości, staje się faktem. Koniec złudzeń.
Czy w związku z tym tracimy monopol również na pisanie muzyki? Pomińmy nieistotny z punktu widzenia całego procesu etap, w którym dźwięki generowane przez AI są bliźniaczo podobne przede wszystkim do gatunków i stylów muzycznych już i tak mocno „zautomatyzowanych”.
Czy wraz z możliwością generowania muzyki przez AI zrezygnujemy z jej tworzenia? Tak, o ile traktujemy muzykę jako produkt. Dźwięki, agogika, tempo, intonacja, to, co (pozornie) można w muzyce zmierzyć i kwantyfikować, może być domeną AI. Tyle że nie o to chodzi w muzyce. Muzyka to nie dźwięki.
Wróćmy do ptaków. Czy śpiewają wyłącznie z powodów terytorialnych? Poglądy ornitologów są zróżnicowane. Pytanie, czy ptaki przejmują się ornitologią?
Pomyślmy o śpiewie, który też można formatować, kwantyfikować, sprzedawać i używać do różnych celów, ale natura śpiewu, jak muzyki w ogóle, to nie produkt, do którego stara się go sprowadzić przemysł, technologia i popkultura.
Śpiew to emanacja ludzkiego głosu. Jego niepowtarzalność. Barwa, brzmienie, sposób frazowania, wrażliwość, intonacja, artykulacja, konfrontacja z akustyką, przestrzenią, a czasem słuchaczami. Zdolność do tworzenia i słyszenia tych wymiarów w ich całości nie wspominając o duszy. To czas, o którym tak trafnie mówi Zimerman.
Rozpoznajecie brzmienie głosu bliskich wam osób, a choćby tylko osób wam znanych? Bingo. Przestaniecie rozpoznawać, już was/nas nie ma. Oczywiście, możemy jeszcze przez pewnie czas wegetować, ale dużych pieniędzy bym na trwałość tej formy egzystencji nie stawiał.
Czy za sprawą AI utracimy zdolność i umiejętność rozpoznawania naszych głosów? Prawdopodobne. To proces, który trwa od lat, i wszystko wskazuje na to, że nie zatrzyma się, zanim ludzki głos nie upodobni się do dźwięków generowanych i imitujących.
Czy wiecie, że już nie tylko w studiach nagrań, ale też na scenie, podczas koncertów „na żywo”, wokaliści i wokalistki posługują się urządzeniami korygującymi ich intonację? To po co taki śpiew? Taki głos? Nie lepiej zamienić go na lepszy wariant prosto z AI?
Wbrew wielu przesłankom nie wpadam w panikę. Przeciwnie, wróciłem do muzyki, i niezależnie od codziennych zadań i obowiązków, chcę poświęcić jej więcej czas w nowym roku.
Zapraszam na stronę gracichawoda.pl
Teraz, kiedy AI rozbiła bank paradygmatu szybciej i więcej znaczy lepiej i nikt jej już nie dogoni, stajemy przed drzwiami do lepiej, mądrzej, wrażliwiej z wykorzystaniem AI. Potrafi pisać piosenki podobne do muzyki? Świetnie. Niech je produkuje w dowolnej ilości, jeśli ktoś będzie chciał ich słuchać. Nie rezygnujmy z tego powodu z ich pisania i wykonywania. Korzystajmy z technologii, ale nie zastępujmy nią muzyki. Muzyka to nie dźwięki. Naiwne?
Nie wiem, czy ptaki śpiewają wyłącznie z powodów determinowanych terytorialnie i ewolucyjnie. Nawet jeśli tak jest, to cieszę się, że już niedługo, na wiosnę, posłuchamy ich śpiewu. Przypuszczam, że nie będą przejmować się się ornitologią, z całym moim szacunkiem i szczerym podziwem dla ornitologów.
W nowym roku życzę Państwu czasu na granie i śpiewanie, w tej czy innej formie, tak jak to Państwo rozumieją i czują. Życzę czasu na twórczość, czasu dla siebie, dla bliskich w przekonaniu, że pomimo zasad determinizmu, praw rynku, politycznych wyzwań i dyktatury mediów warto tworzyć świat, w którym jesteśmy u siebie.
Grajmy i śpiewajmy. Do Siego Roku!
Rys. Elżbieta Kiełczykowska
Informację o obserwacjach ornitologów zaczerpnąłem z książki: Ian Brennan, „Silenced by Sound: The Music Meritocracy Myth” 2019